เป็นที่รู้กันว่าญี่ปุ่นถือเป็นประเทศที่มีประวัติศาสตร์และอิทธิพลต่อโลกภาพยนตร์ของเอเชียมาอย่างยาวนาน แต่หลังจากความสำเร็จในการแผ่ขยายอิทธิพลของภาพยนตร์และสื่อบรรเทิงจากเกาหลีใต้ ญี่ปุ่นดูจะถูกลดทอนความสำคัญลงในไปฐานะมหาอำนาจทางภาพยนตร์ เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติโตเกียวครั้งล่าสุด จึงได้มีการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญเกิดขึ้น เมื่อฮิโรคาสุ โคเรเอดะ ผู้กำกับดีกรีรางวัลปาล์มทองคำ ได้เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของเทศกาลในฐานะที่ปรึกษา ด้วยความมุ่งหวังว่าศิลปินคนทำหนังแถวหน้าของญี่ปุ่นจะสามารถนำวิสัยทัศน์ของเขามาปรับใช้และพัฒนาเทศกาล รวมถึงอุตสาหกรรมภาพยนตร์ญี่ปุ่นในภาพรวมได้ในที่สุด
ระยะหลังมานี้คุณวิพากษ์วิจารณ์การทำงานของเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติโตเกียวอยู่เสมอ ดูเหมือนว่าเราจะเริ่มเห็นการเปลี่ยนแปลงแล้ว คุณมีความเห็นอย่างไรบ้าง และมีจุดไหนอีกที่คิดว่าต้องพัฒนา?
โคเรเอดะ: เป็นเรื่องจริงที่ผมวิจารณ์การทำงานของเทศกาลอยู่บ่อย ๆ ผมมักจะเสนอความคิดถึงจุดที่น่าจะมีการปรับปรุงเพื่อพัฒนาเทศกาลให้ดียิ่งขึ้น ส่วนหนึ่งก็เพราะเหตุผลนั้นเองที่พวกเขาตัดสินใจเชิญผมมาเป็นส่วนหนึ่งของทีมงาน ผมเลยตอบตกลง ผมไม่ได้มีส่วนร่วมในการคัดเลือกภาพยนตร์ แต่ในเมื่อตอนนี้ผมเป็นส่วนหนึ่งของทีมงานแล้ว มันคงไม่เหมาะสมที่จะวิพากวิจารณ์พวกเขาออกสื่อสาธารณะอีก เพราะตอนนี้ผมอยู่ในตำแหน่งที่จะต้องรับเสียงวิจารณ์แทน แต่ผมรู้สึกว่าหลาย ๆ อย่างกำลังพัฒนาไปในทางที่ดีขึ้น กำลังมีการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ ซึ่งในแง่หนึ่งก็จะก่อให้เกิดเสียงวิพากวิจารณ์ตามมาแน่นอน แต่นั่นคือสิ่งที่ดี เรายังต้องทำอะไรอีกมาก อย่างโปรแกรมเอเชียเลาจน์ที่ผมริเริ่มก็ยังอยู่ในระยะทดสอบ หากปีหน้าเราสามารถฟื้นตัวจากโควิด 19 ได้สำเร็จ เราอาจจะได้เห็นหลาย ๆ อย่างเป็นรูปธรรมมากขึ้น
หลังจากความสำเร็จของอุตสาหกรรมภาพยนตร์ของเกาหลีใต้ ตั้งแต่บงจุนโฮในเวทีออสการ์ และความนิยมของซีรีส์ Squid Game และอีกหลาย ๆ เรื่อง ผมรู้ว่าคุณยังไม่พร้อมที่จะพูดถึงผลงานภาษาเกาหลีเรื่องใหม่ของคุณ แต่ในฐานะหัวหอกคนสำคัญของอุตสาหกรรมหนังญี่ปุ่น คุณคิดว่าแง่มุมไหนบ้าง ที่สามารถเรียนรู้ได้จากเกาหลีใต้?
โคเรเอดะ: แน่นอนว่ามันมีหลายแง่มุมที่เราสามารถเรียนรู้ได้จากอุตสาหกรรมหนังเกาหลีใต้ อย่างหนึ่งคือความสำเร็จของเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติปูซาน ซึ่งผมเชื่อว่ามีส่วนสำคัญยิ่งต่อความสำเร็จของอุตสาหกรรมในภาพรวม วิธีการที่พวกเขาสนับสนุนคนทำหนังรุ่นใหม่ ส่งผลให้เกิดความสนใจในหมู่คนดูมากขึ้น จริง ๆ แล้วเทศกาลหนังปูซานอายุน้อยกว่าเทศกาลหนังโตเกียวมาก แต่พวกเขาสามารถพัฒนาตัวเองจนก้าวขึ้นเป็นหนึ่งในเทศกาลภาพยนตร์ที่สำคัญที่สุดในโลก นั่นคืออีกเหตุผลหนึ่งที่ผมอยากเข้ามาพัฒนาเทศกาลหนังโตเกียว
โดยทั่วไปแล้ว เมื่อพูดถึงความสำเร็จของวงการหนังเกาหลีใต้ทุกวันนี้ คุณควรมองไปถึงว่าพวกเขาใช้เวลากี่สิบปีกว่าจะมาถึงจุดนี้ได้ รวมไปถึงสิ่งที่คนทำหนัง ค่ายหนัง องค์กรที่ร่วมกันสนับสนุน ร่วมกันฟูมฟักเพื่อให้อุตสาหกรรมของพวกเขาเติบโต ผมคิดว่าเราไม่สามารถมองความสำเร็จ ณ ปัจจุบันของเกาหลีใต้แล้วจับมันมาดัดแปลงกับตัวเราได้เลย บริบทของเราต่างกัน แต่เราสามารถเรียนรู้จากกระบวนการทำงานตลอดหลายปีที่ผ่านมาของพวกเขาได้
เมื่อมองไปยังอุตสาหกรรมหนังของเรา อายุของคนที่ทำงานอยู่นั้นแตกต่างจากของเกาหลีใต้อย่างมาก ในเกาหลี คนหนุ่มสาวรุ่นใหม่ลุกขึ้นมาทำหนัง หรือมีส่วนกับการทำหนังกันมากขึ้น จนเกิดเป็นกลุ่มคลื่นลูกใหม่ครั้งแล้วครั้งเล่า ขณะที่ในญี่ปุ่น ผมคิดว่าเราต้องเปลี่ยนผ่านสู่ยุคของคนรุ่นใหม่ได้แล้ว เราต้องช่วยกันสนับสนุนและส่งเสริมให้เกิดกลุ่มคนทำหนังใหม่ ๆ ซึ่งก็เป็นสถานการณ์เดียวกับการเมือง อุตสาหกรรม ธุรกิจ และวัฒนธรรมด้านอื่น ๆ ด้วยเหมือนกัน เราต้องทำให้เกิดคนรุ่นใหม่ในทุกภาคส่วน ผมคิดว่าการเปลี่ยนแปลงอย่างแท้จริงไม่อาจเกิดขึ้นได้ จนกว่าสิ่งนี้จะสำเร็จ เราต้องเริ่มจากการหาผู้นำที่เป็นคนรุ่นใหม่ ถึงจะมีโอกาสเห็นการเปลี่ยนแปลงจากภายในได้
การเปลี่ยนแปลงของอุตสาหกรรมในแง่มุมไหนบ้างที่คุณคาดหวังจะเห็น นอกเหนือไปจากในแวดวงเทศกาลหนัง อะไรจะช่วยให้เกิดการผลักดันสนับสนุนให้เกิดคนรุ่นใหม่ สหภาพแรงงาน คณะกรรมการภาพยนตร์จากส่วนกลาง หรือการช่วยเหลือจากภาครัฐ? ผมรู้ว่าคุณไม่ใช่เทคโนแครต แต่คุณมีส่วนสำคัญอย่างยิ่งต่อการเปลี่ยนแปลงของเทศกาลนี้
โคเรเอดะ: (ถอนหายใจ ก่อนจะระเบิดเสียงหัวเราะ) มีหลายอย่างที่เราจำเป็นต้องปรับปรุง เรื่องนี้เราสามารถคุยกันได้ทั้งวัน ในฐานะคนทำหนัง ผมบอกได้เลยว่าไม่มีอะไรในญี่ปุ่นที่สามารถสนับสนุนเราได้เลย เปรียบเทียบกับประเทศอื่น เราไม่มีคนคอยสนับสนุนการสร้างสรรค์ผลงาน ประเด็นหนึ่งก็คือผู้กำกับของเราไม่แม้แต่จะร่วมมือกันศึกษาปัญหาของอุตสาหกรรมนี้ ผมไม่เชื่อด้วยซ้ำว่าจะมีใครพร้อมร่วมมือกันเสนอทางแก้ไขปัญหานี้กับรัฐบาล อุตสาหกรรมภาพยนตร์ญี่ปุ่นเก่าแก่มาก แต่มันเป็นระบบการทำงานแบบบนลงล่าง ซึ่งผมไม่เชื่อว่ามันเอื้ออำนวยต่ออุตสาหกรรมในภาพรวม ทุกวันนี้เรากำลังมองไปยัง 10 หรือ 20 ปีหลังโควิดหรือเปล่า เราได้คิดถึงการใช้ประโยชน์เทคโนโลยีสตรีมมิงในการพัฒนาอุตสาหกรรมหรือยัง มีใครบางไหมที่คิดอย่างจริงจังว่าเราจะส่งผ่านมรดกทางภาพยนตร์อันเก่าแก่ของเราสู่คนรุ่นถัดไปอย่างไร เหล่านี้คือเหตุผลส่วนหนึ่งที่ผมอยากเข้ามามีส่วนร่วมกับเทศกาลหนังโตเกียว
ผมไม่กล้าพูดหรอกว่าผมกำลังทำอะไรให้กับอุตสาหกรรมอย่างมากมาย ผมเองก็กำลังทำหุนังของตัวเองเหมือนกัน แต่ผมจะทำอะไรบางอย่างกับปัญหาเหล่านี้แน่นอน ผมรู้ว่ามันจะเป็นเรื่องยาก เพราะอุตสาหกรรมภาพยนตร์ญี่ปุ่นเป็นอะไรที่โบราณคร่ำครึ ค่ายหนังอย่าง Nikkatsu, Toho, หรือ Shochiku พวกเขาทำหนังมากว่าร้อยปี แต่ผมไม่แน่ใจว่าพวกเขาได้เตรียมการส่งต่อมรดกเหล่านี้ให้กับคนรุ่นหลังหรือไม่ อย่างไร ค่ายยักษ์ใหญ่เหล่านี้สามารถผลิต โปรโมต และจัดจำหน่ายภาพยนตร์ได้ด้วยตัวเอง พวกเขาเป็นเจ้าของโรงหนังส่วนใหญ่ด้วยซ้ำ มันสำเร็จเสร็จสิ้นในตัวมันเอง จากส่วนบนสั่งการลงมายังส่วนล่าง หากคุณเป็นคนทำหนังอิสระ ผมไม่คิดว่าคุณจะสามารถแข่งขันกับพวกเขาได้เลย นี่คือประเด็นหนึ่งที่เราต้องมาคุยกัน แต่มันไม่ง่ายสำหรับคนทำหนังที่จะพูดเรื่องพวกนี้ เพราะเรายังต้องพึ่งพาพวกเขา ในฐานะคนทำหนัง ผมอยากและจำเป็นต้องเป็นมิตรกับค่ายยักษ์ใหญ่เหล่านี้ แต่ในขณะเดียวกันผมก็อยากจะวิจารณ์พวกเขาด้วย มันเป็นสถานะที่ไม่มีใครอยากจะประสบ แต่ใครสักคนต้องกล้าพอที่จะพูดความจริงเหล่านี้ และผมจะพูดมันเอง มันคงง่ายกว่าถ้าผมจะเงียบ ๆ ไว้แล้วก็ก้มหน้าก้มตาทำหนังของตัวเองไป แต่ผมคิดว่ามันถึงเวลาของการเปลี่ยนแปลงแล้ว และผมจะพูดมันเอง
คุณพูดถึงการมาของบริษัทสตรีมมิง ซึ่งญี่ปุ่นได้กลายเป็นพื้นที่ทางการตลาดที่ใหญ่ที่สุดของ Netflix ในเอเชีย และพวกเขากำลังผลิตคอนเทนต์ภาษาญี่ปุ่นปริมาณมากเพื่อดึงดูดสมาชิกหน้าใหม่ ขณะที่ Disney+, Warner Media และ HBO Max ก็กำลังเดินตามกลยุทธิ์นั้น ดูเหมือนว่ากระแสทุนและโปรดิวเซอร์จากนอกประเทศกำลังสนใจที่จะมาลงทุนในญี่ปุ่นมากขึ้น คุณมองประเด็นนี้อย่างไร คิดว่ามันจะเป็นประโยชน์ต่อสายผลิตของญี่ปุ่นหรือไม่ หรือมีความกังวลต่อเรื่องนี้อย่างไร
โคเรเอดะ: แน่นอนว่ามันเป็นโอกาสครั้งใหญ่ แต่ในขณะเดียวกันก็เป็นภัยคุกคามเช่นกัน ผมไม่มองมันเป็นขาวหรือดำ ผมคิดว่าเราต้องประเมินมันไปตามบริบทที่มันเป็น เราไม่ควรจะหวงแหนทรัพยากรของตัวเองมากเกินไป แต่ขณะเดียวกันก็ไม่ควรโอนอ่อนอย่างไม่มีข้อแม้ ผมเชื่อว่าเราจะได้เห็นผลงานใหม่ ๆ ซึ่งอาจไม่มีวันได้เกิดขึ้นเลยหากไม่ใช่เพราะสตรีมมิงเหล่านี้ อย่างที่ศิลปินหลาย ๆ คนได้รับโอกาสมาแล้ว
ในฐานะที่ผมเองก็เป็นศิลปินคนหนึ่ง ผมคิดว่าเวลาคุณสร้างสรรค์ผลงานให้แก่บริษัทสตรีมมิงเหล่านี้ คุณต้องคิดไว้เสมอว่ามันจะได้รับการตอบรับอย่างไรในอีก 100 ประเทศ แค่ประเด็นนี้ก็อาจจะกระทบกับงานของคุณอย่างใหญ่หลวงแล้ว มันอาจจะเป็นอิทธิพลในแง่ลบหรือบวกก็ได้ ขึ้นกับว่าคุณมองมันอย่างไร
ผมเองก็ไม่รู้เหมือนกัน ผมคิดว่าการผลิตผลงานให้แก่สตรีมมิง ตัวผมเองก็อาจจะต้องปรับเปลี่ยนวิธีการทำงาน ผมคงไม่ทำหนังประเภทที่ปล่อยให้คนดูได้เข้าไปจมอยู่กับความเงียบงันในโรงหนังมืด ๆ เป็นเวลาสองชั่วโมง ไม่แน่ใจเหมือนกันว่าผมเองจะเลือกทำหนังแบบไหน แต่คิดว่าคงเป็นในสไตล์ที่ต่างออกไป อาจจะต้องลองดูแล้วค่อยมาพิจารณาว่าผมชอบแบบไหนมากกว่ากัน ทำงานกับบริษัทสตรีมมิงที่มีทุนมากขึ้น ด้วยสไตล์ใหม่ ๆ หรือทำหนังทุนต่ำสำหรับโรงภาพยนตร์อย่างที่ผมเคยทำมาตลอด
แต่อย่างหนึ่งที่ผมเกลียดเกี่ยวกับสตรีมมิงก็คือการที่พวกเขาไม่ปล่อยให้คนดูได้ดูเครดิต พวกเขามักจะรีบตัดไปยังตอนถัดไป สำหรับมุมมองจากคนทำหนังผมไม่ชอบอะไรแบบนั้นเลย คุณควรจะให้เกียรติทุกคนที่ทุ่มเทแรงกายแรงใจให้เกิดผลงานชิ้นหนึ่งขึ้นมาได้
คำถามสุดท้าย ผมควรจะถามเกี่ยวกับหนังหรือศิลปินคนทำหนัง มันน่าสนใจทีเดียวเวลาได้ยินผู้กำกับพูดถึงเพื่อนร่วมอาชีพของเขา ในบรรดาเพื่อนร่วมอาชีพของคุณในญี่ปุ่น เร็ว ๆ นี้มีผลงานของใครบ้างที่คุณชื่นชอบเป็นพิเศษ
โคเรเอดะ: สำหรับในเกาหลี ส่วนใหญ่ผมจะชอบผลงานหนังอินดี้มากกว่าหนังฟอร์มยักษ์ของพวกเขา อย่าง House of Hummingbird ของคิม โบรา กับ Moving On ของยูน ดานบี เป็นหนังที่ผมประทับใจมาก ทั้งสองเรื่องเป็นหนังที่ดีจริง ๆ
สำหรับในญี่ปุ่น วันก่อนผมเพิ่งได้ดู Wheel of Fortune and Fantasy ของริวสุเกะ ฮามากุจิ ในฐานะผู้กำกับ นี่เป็นหนังที่ทำให้ผมรู้สึกอิจฉาตาร้อนขึ้นมาทีเดียว ตอนผมตื่นขึ้นมาในเช้าวันถัดไป ผมยังคิดถึงหนังเรื่องนี้อยู่เลย หลายครั้งที่คุณดูหนังจบแล้วก็ลืมมันไปในทันที แล้วก็มีหลายเรื่องที่ทำให้คุณรู้สึกอยากลืมมันไปในทันที (หัวเราะ) แต่หนังเรื่องนี้ยังติดอยู่ในความคิดของผม ผมยังคิดถึงฉากสุดท้ายของหนังที่หน้าสถานีเซนไดอยู่เลย มันเป็นประสบการณ์การรับชมภาพยนตร์ที่วิเศษจริง ๆ
Blog 